Αυτόνομη οδήγηση: Πόσο μακριά είμαστε από το «πάτα ένα κουμπί και φύγαμε»

Καθώς τα συστήματα αυτόνομων οχημάτων παγιώνονται, η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε τεχνολογικές, νομικές και ηθικές προκλήσεις που καθορίζουν την επόμενη μέρα της μετακίνησης.

Η αυτόνομη οδήγηση το 2025 έχει περάσει από τη φάση της εντυπωσιακής υπόσχεσης στη φάση της εφαρμογής, έστω και με περιορισμούς. Αν και τα οχήματα χωρίς οδηγό δεν έχουν κατακλύσει ακόμα τις λεωφόρους και τις γειτονιές, η παρουσία τους γίνεται αισθητή σε συγκεκριμένες περιοχές, σε δοκιμαστικά προγράμματα ρομποταξί και σε πολυτελή μοντέλα που διαθέτουν συστήματα υποβοηθούμενης ή υπό όρους αυτόνομης οδήγησης.

Οι κορυφαίοι παίκτες του χώρου, εταιρείες όπως η Tesla, η Mercedes-Benz, η Waymo, η BYD και η Cruise, έχουν διαμορφώσει ένα πολυδιάστατο τεχνολογικό τοπίο, στο οποίο συνυπάρχουν διαφορετικά επίπεδα αυτονομίας, καθεμία με τις δικές της δυνατότητες και περιορισμούς.

Τα 6 επίπεδα αυτονομίας του σήμερα

Ford BlueCruise

Σύμφωνα με την ταξινόμηση της SAE International, που αποτελεί τη βιομηχανική βάση αξιολόγησης, η αυτονομία διακρίνεται σε έξι επίπεδα:

Επίπεδο 0: Ο οδηγός έχει τον πλήρη έλεγχο

Επίπεδο 1: Το όχημα προσφέρει απλές λειτουργίες υποβοήθησης, όπως η αυτόματη διατήρηση ταχύτητας.

Επίπεδο 2: Το σύστημα αναλαμβάνει τόσο την ταχύτητα όσο και τη διεύθυνση, απαιτώντας όμως από τον οδηγό να παραμένει ενεργός και έτοιμος να επέμβει.

Επίπεδο 3: Το όχημα κινείται μόνο του υπό συγκεκριμένες συνθήκες, όπως σε κυκλοφοριακή συμφόρηση ή σε αυτοκινητόδρομο, ενώ ο οδηγός μπορεί να αποσπά την προσοχή του, αλλά πρέπει να επανέλθει όταν του ζητηθεί.

Επίπεδο 4: Είναι το σημείο στο οποίο το όχημα μπορεί να λειτουργήσει εντελώς αυτόνομα εντός καθορισμένων γεωγραφικών ή λειτουργικών ορίων, χωρίς καθόλου ανθρώπινη παρέμβαση,

Επίπεδο 5: Αφορά την πλήρη αυτονομία παντού, χωρίς καν την παρουσία τιμονιού ή πεντάλ.

Οι πρωταγωνιστές του αύριο

Η Mercedes-Benz αποτέλεσε την πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο που πέτυχε επίσημη έγκριση επιπέδου 3 για το σύστημα Drive Pilot, το οποίο ενσωματώθηκε στα μοντέλα S-Class και EQS. Η γερμανική τεχνολογία συνδυάζει κάμερες, ραντάρ, αισθητήρες Lidar και HD χαρτογράφηση, δημιουργώντας ένα υπερσύνολο τεχνητής νοημοσύνης, που επιτρέπει στο όχημα να κινείται αυτόνομα σε αυτοκινητόδρομους με κυκλοφορία κάτω από τα 60 km/h. Ο οδηγός μπορεί να παρακολουθεί βίντεο ή να διαβάζει, χωρίς την υποχρέωση συνεχούς παρακολούθησης του δρόμου, κάτι που αποτελεί μια ριζοσπαστική αλλαγή στη νομική και ηθική θεώρηση της οδήγησης.

Αντιθέτως, η Tesla επιλέγει μια διαφορετική προσέγγιση. Το σύστημα Full Self-Driving (FSD), αν και παραμένει νομικά σε επίπεδο 2, επιχειρεί να προσφέρει λειτουργίες επιπέδου 3 ή και παραπάνω μέσω over-the-air ενημερώσεων. Χωρίς τη χρήση Lidar ή HD χαρτών, βασίζεται αποκλειστικά σε κάμερες, αξιοποιώντας την ισχύ της υπολογιστικής όρασης και της τεχνητής νοημοσύνης. Αν και οι δυνατότητές του είναι εντυπωσιακές, περιλαμβάνοντας αυτόματη αλλαγή λωρίδας, πλοήγηση μέσα στην πόλη, παρκάρισμα καθώς και το περίφημο "summon" (κάλεσμα του οχήματος στον οδηγό), το σύστημα απαιτεί τη συνεχή παρουσία και ετοιμότητα του οδηγού.

Παρά τα διαφημιστικά σλόγκαν, η Tesla δεν έχει ακόμη εξασφαλίσει ρυθμιστική έγκριση για πλήρη αυτονομία, και η προσέγγισή της έχει επικριθεί έντονα για παραπλανητική διατύπωση. Η Waymo, θυγατρική της Google, έχει επικεντρωθεί στα ρομποταξί και αποτελεί την πιο προχωρημένη υλοποίηση επιπέδου 4 στον κόσμο. Από το 2023 λειτουργεί πλήρως αυτόνομα σε Phoenix και San Francisco, χωρίς οδηγό στο κάθισμα.

Χρησιμοποιεί έναν εντυπωσιακό συνδυασμό αισθητήρων, χάρτες υψηλής ακρίβειας και AI λογισμικό, επιτυγχάνοντας ασφαλείς διαδρομές σε ελεγχόμενες αστικές περιοχές. Αντίστοιχα, η Cruise, θυγατρική της General Motors, έχει αναπτύξει έναν στόλο αυτόνομων Chevrolet Bolt που κυκλοφορούν ως ταξί σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, η εταιρεία βρέθηκε το 2024 αντιμέτωπη με σειρά περιστατικών που οδήγησαν σε προσωρινή διακοπή λειτουργίας και ενδελεχή επανεξέταση των πρωτοκόλλων ασφαλείας.

Πώς λειτουργούν τα συστήματα αυτόνομης οδήγησης

Η τεχνολογική βάση όλων των παραπάνω συστημάτων περιλαμβάνει εξελιγμένους υπολογιστές με επεξεργαστές όπως ο NVIDIA Orin, δίκτυα αισθητήρων με δεκάδες κάμερες, ραντάρ και Lidar, συστήματα γεωχωρικής τοποθέτησης και δεδομένα crowdsourcing  από εκατομμύρια χιλιόμετρα δοκιμών.

Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και αλγορίθμων βαθιάς μάθησης, καθιστά δυνατή την αναγνώριση πεζών, φαναριών, πινακίδων και την πρόβλεψη συμπεριφοράς άλλων χρηστών του δρόμου.

Εξίσου κρίσιμη είναι η ενσωμάτωση της τεχνολογίας V2X (Vehicle-to-Everything), που επιτρέπει στα οχήματα να επικοινωνούν με άλλα αυτοκίνητα, φανάρια και την ίδια την υποδομή του δρόμου, δημιουργώντας ένα οικοσύστημα δυναμικής πληροφόρησης και ασφάλειας.

Προκλήσεις & διλήμματα

Ωστόσο, η αυτόνομη οδήγηση δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Νομικά, οι ρυθμιστικές αρχές καλούνται να ορίσουν ποιος ευθύνεται σε περίπτωση ατυχήματος, όταν πίσω από το τιμόνι δεν βρίσκεται άνθρωπος αλλά αλγόριθμος.

Ηθικά, το περίφημο "δίλημμα του τρόλεϊ", της Βρετανίδας φιλόσοφου Philipa Foot, αποκτά πρακτική σημασία: ποια επιλογή κάνει ένα αυτόνομο σύστημα όταν πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο κακά σενάρια; Τεχνικά, η τεχνητή νοημοσύνη εξακολουθεί να δυσκολεύεται σε μη προβλέψιμες συνθήκες, όπως έντονη κακοκαιρία, κατεστραμμένες υποδομές ή απρόβλεπτη ανθρώπινη συμπεριφορά. Επιπλέον, η κοινωνική αποδοχή παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο: έρευνες δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό των πολιτών εξακολουθεί να φοβάται ή να μην εμπιστεύεται τα οχήματα χωρίς οδηγό.

Όταν η τεχνολογία αποτυγχάνει

Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο, η αυτόνομη οδήγηση δεν έχει αποφύγει σοβαρά περιστατικά, προκαλώντας έντονο δημόσιο διάλογο για την ασφάλεια και την αξιοπιστία της τεχνολογίας. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα ήταν το θανατηφόρο ατύχημα του 2018 στην Arizona, όταν ένα αυτόνομο όχημα της Uber χτύπησε και σκότωσε πεζή, αποτυγχάνοντας να την αναγνωρίσει σωστά.

Η Tesla έχει συνδεθεί με πολλαπλά ατυχήματα υπό το Autopilot ή το Full Self-Driving Beta, με πιο γνωστό εκείνο του 2016 όπου το όχημα δεν «είδε» νταλίκα που διέσχιζε κάθετα τον δρόμο. Η Cruise, θυγατρική της GM, αναγκάστηκε να αποσύρει τον στόλο της το 2024 μετά από σοβαρό περιστατικό με πεζή στο San Francisco, ενώ η Waymo έχει δεχτεί κριτική για μικροσυγκρούσεις και αντιδράσεις πολιτών. Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις σχετίζονται με επίπεδα 2 και 3, αναδεικνύουν τις τεχνικές και ηθικές δυσκολίες που παραμένουν στην καθημερινή χρήση των αυτόνομων οχημάτων.

Τι ισχύει στην Ελλάδα;

Παρά τις παγκόσμιες εξελίξεις, η αυτόνομη οδήγηση στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Αν και υπάρχουν ενδείξεις ενδιαφέροντος τόσο από την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και από δημόσιους φορείς, η υιοθέτηση τέτοιων τεχνολογιών στην πράξη παραμένει περιορισμένη. Το πιο εντυπωσιακό και διεθνώς προβεβλημένο παράδειγμα ήταν το πιλοτικό πρόγραμμα στην πόλη των Τρικάλων, όπου από το 2015 έως το 2017 πραγματοποιήθηκαν δοκιμές αυτόνομων λεωφορείων χωρίς οδηγό στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος CityMobil2.

Αν και η πρωτοβουλία αυτή θεωρήθηκε επιτυχημένη, δεν υπήρξε συνέχεια σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το 2023, ξεκίνησε νέο πρόγραμμα σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την ΕΕΤΤ και την Cosmote, με στόχο την αξιολόγηση της 5G αυτόνομης οδήγησης σε διαδρόμους του αστικού ιστού της Αθήνας, αλλά τα αποτελέσματα παραμένουν σε πειραματικό επίπεδο. Νομοθετικά, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη θεσπίσει σαφές πλαίσιο για την κυκλοφορία επιπέδου 3 ή άνω, και οποιαδήποτε εφαρμογή παραμένει υπό αυστηρή επιτήρηση ή ενταγμένη σε ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας.

Η δημόσια διοίκηση δείχνει ανοικτή σε καινοτομία, όμως απουσιάζουν τόσο οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί όσο και οι υποδομές, όπως ψηφιακοί χάρτες ακριβείας και έξυπνα φανάρια με V2X δυνατότητες. Έτσι, η χώρα βρίσκεται στο περιθώριο της αυτόνομης επανάστασης, με τις εξελίξεις να καθορίζονται από την ταχύτητα με την οποία η πολιτεία θα κατορθώσει να ενσωματώσει διεθνή πρότυπα, να εκσυγχρονίσει το νομικό πλαίσιο και να επενδύσει στις σχετικές υποδομές.

Παρόλα αυτά, αρκετά σύγχρονα μοντέλα με λειτουργίες επιπέδου 2 κυκλοφορούν ήδη εμπορικά στην Ελληνική αγορά. Η Mercedes-Benz διαθέτει το σύστημα Distronic με Active Steering Assist σε μοντέλα όπως η E-Class, η C-Class και η EQE, με λειτουργίες αυτόματης διατήρησης λωρίδας και ρύθμισης ταχύτητας στον αυτοκινητόδρομο.

Αντίστοιχα, η BMW εξοπλίζει τις σειρές 5, 7, iX και i5 με το σύστημα Driving Assistant Professional, το οποίο επιτρέπει ημιαυτόνομη οδήγηση σε αυτοκινητοδρόμους κάτω από συγκεκριμένες ταχύτητες. Η Audi προσφέρει την τεχνολογία Adaptive Cruise Assist στα μοντέλα A6, Q5, Q8 e-tron και A8, προσφέροντας υποστήριξη επιπέδου 2. Η Tesla, διαθέτει μοντέλα όπως το Model 3 και το Model Y, εξοπλισμένα με το Autopilot και εφόσον αυτό ενεργοποιηθεί, το Full Self-Driving Beta, το οποίο θεωρείται επίπεδο 2+. Η Volvo, με τα συστήματα Pilot Assist και Highway Pilot, διαθέτει υποβοηθούμενη οδήγηση στα μοντέλα XC60, XC90 και EX90, επίσης στο επίπεδο 2. Την εμφάνισή του έκανε πρόσφατα και το BlueCruise της Ford, το οποίο μάλιστα δοκιμάσαμε και στη πράξη, ένα από τα πιο καινοτόμα συστήματα επιπέδου 2++, που επιτρέπει hands-free οδήγηση σε προεγκεκριμένους αυτοκινητόδρομους μέσω αισθητήρων παρακολούθησης ματιών και κάμερας για επαλήθευση της προσοχής του οδηγού. Το σύστημα είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα με τα Mustang Mach-E και Explorer EV, και προσφέρει μία από τις πιο κοντινές εμπειρίες σε επίπεδο 3, χωρίς να έχει ακόμη πλήρη ρυθμιστική έγκριση ως τέτοιο.

Ξεχωριστή αναφορά αξίζει και το σύστημα “Eye of God” της BYD, το οποίο αρχίζει να κάνει σταδιακά την εμφάνισή του στην Ευρώπη. Πρόκειται για ένα ενιαίο ψηφιακό σύστημα αισθητήρων, που χρησιμοποιεί κάμερες, ραντάρ και τεχνητή νοημοσύνη για 360° εποπτεία του περιβάλλοντος, αναλύοντας την κυκλοφορία σε πραγματικό χρόνο.

BYD Eye of God Sensors

Αν και ακόμα δεν διατίθεται στην ελληνική αγορά, θεωρείται από πολλούς ένα από τα πιο υποσχόμενα “all-in-one” συστήματα υποδομής για πλήρη αυτόνομη οδήγηση, με τη BYD να φιλοδοξεί να το αξιοποιήσει ευρέως στα μελλοντικά της μοντέλα στην Ευρώπη.

Ανθρωπότητα και μηχανή στο ίδιο τιμόνι;

Το 2025 ίσως δεν είναι ακόμα η χρονιά που ο κόσμος αφήνει μαζικά το τιμόνι, αλλά είναι η στιγμή που τα πρώτα πλήρως αυτόνομα οχήματα αρχίζουν να κυκλοφορούν σε πραγματικές συνθήκες. Η επόμενη πενταετία αναμένεται να φέρει μεγαλύτερη διείσδυση επιπέδου 4 σε αστικά περιβάλλοντα, με την τεχνολογία να γίνεται πιο προσβάσιμη και το νομικό πλαίσιο να ωριμάζει σταδιακά. Το ερώτημα δεν είναι πια αν θα φτάσουμε στην πλήρη αυτονομία, αλλά πότε και με ποιους όρους. Σε αυτή τη νέα εποχή, όπου ο άνθρωπος και η μηχανή μοιράζονται το ίδιο οδικό δίκτυο, το στοίχημα είναι διπλό: να εμπιστευτούμε τη μηχανή, αλλά και να την ελέγξουμε. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ποιος ευθύνεται σε ατύχημα με όχημα που κινείται αυτόνομα; Η Μ. Βρετανία δίνει την απάντηση

Nvidia: Θέλει να γίνει κυρίαρχος στην αυτόνομη οδήγηση και να εκθρονίσει την Tesla

Αυτόνομη οδήγηση: Πως θα κινούνται τα αυτόνομα οχήματα στην Ελλάδα