Ένας αντίλογος για την κατάργηση των «τρόλλεϋ»

Τη σταδιακή κατάργηση των «τρόλλεϋ» ανακοίνωσε τον Ιούλιο ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών, κύριος Κωνσταντίνος Κυρανάκης.  Το εγχείρημα θα εξελιχθεί σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση θα περιλαμβάνει το ξήλωμα καλωδίων και στύλων σε Αθήνα και Πειραιά και η δεύτερη την αγορά νέων ηλεκτρικών λεωφορείων που θα αντικαταστήσουν «τρόλλεϋ». Τα 100 πιο σύγχρονα «τρόλλεϋ» θα παραμείνουν για ένα διάστημα σε μεγάλους δρόμους με ευθείες, όπως η Συγγρού και η Κηφισίας, όπου και θα πυκνώσουν τα δρομολόγια.  Η είδηση είναι, βέβαια, «παλιά», αλλά πάντοτε υπάρχει χρόνος για έναν αντίλογο. Πώς, άλλωστε, θα μπορούσε το Car and Driver να παραλείψει να παρέμβει;

MUST READ

Το τέλος των τρόλεϊ και το «ράβε-ξήλωνε» στις συγκοινωνίες

Αττική: Πώς ανταποκρίθηκαν τα ηλεκτρικά λεωφορεία τις ημέρες με τον βαρύ καύσωνα;

Τα πρώτα «τρόλλεϋ» ήρθαν στην Ελλάδα το 1939 από την Ιταλία. Τα μηχανικά τους μέρη κατασκευάστηκαν από τη FIAT και τα ηλεκτρικά από την G.CE. Η Ελλάδα παρέλαβε 12 τέτοια «τρόλλεϋ», τα 10 από τα οποία δρομολογήθηκαν στον Πειραιά από το 1948 ως το 1983 (γραμμή 20, που αντικατέστησε την αντίστοιχη γραμμή του τραμ που καταργήθηκε το 1937). Δύο από τα 12 «τρόλλεϋ» είχαν πάρει μαζί τους οι Γερμανοί αποχωρώντας από τη χώρα.

Ως φόρο τιμής σε ένα υπό κατάργηση μέσο επιλέξαμε σε αυτό το κείμενο να το σημασιοδοτήσουμε με την αρχική, παλαιότερη εν Ελλάδι γραφή, με δύο λ και υ, γιατί, από τον Πλάτωνα είναι γνωστό ότι τα πράγματα υπακούουν στα ονόματά τους. Δεν πρόκειται για νοσταλγική αναμνησιολογία, αλλά για ονοματική κατάθεση στην κιβωτό της ενεργούς μνήμης.

Η διαχείριση των «τρόλλεϋ» και του δικτύου τους γινόταν αρχικά από την ΗΕΜ (Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών). Στις 14 Δεκεμβρίου 1970 η ΗΕΜ εξαγοράστηκε από το κράτος. Ο νέος φορέας διαχείρισης των «τρόλλεϋ» ονομάστηκε Η.Λ.Π.Α.Π. (Ηλεκτροκίνητα Λεωφορεία Περιοχής Αθηνών Πειραιώς) και εποπτευόταν από το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών. Το συνολικό δίκτυό της ήταν έκτασης 404 χιλιομέτρων με 19 γραμμές στην περιοχή Αθηνών-Πειραιώς και ο στόλος συναριθμείτο σε 356 «τρόλλεϋ» εν λειτουργία, αντιρρυπαντικής τεχνολογίας.

Το 2011 η εταιρεία συγχωνεύτηκε με την Ε.ΘΕ.Λ. Α.Ε. (Εταιρεία Θερμικών Λεωφορείων A.E.) και σχημάτισαν την εταιρεία Ο.ΣΥ. Α.Ε. (Οδικές Συγκοινωνίες Α.Ε.).  

Τον Αύγουστο του 2020 ετοιμάστηκε η πρώτη σύμβαση για την απευθείας ανάθεση 60 γραμμών των δημόσιων συγκοινωνιών στα ιδιωτικά-επιδοτούμενα Κ.Τ.Ε.Λ. (Κοινά Ταμεία Εισπράξεων Λεωφορείων). Στο κείμενο της σύμβασης αναφερόταν ότι «στην υφιστάμενη κατάσταση, ο στόλος των οχημάτων της Ο.ΣΥ. Α.Ε. (Οδικές Συγκοινωνίες Α.Ε.) ανέρχεται συνολικά σε 2.016 οχήματα, από τα οποία 1.730 θερμικά λεωφορεία και 286 τρόλεϊ. Στα οχήματα αυτά περιλαμβάνονται τα παροπλισμένα, τα οχήματα με βλάβες (μακροχρόνιες, μεγάλες, μικρές) και τα διαθέσιμα οχήματα, τα οποία είναι έτοιμα προς δρομολόγηση. Από τα συνολικά 1.260 διαθέσιμα οχήματα, τα 821 είναι πετρελαίου, τα 197 φυσικού αερίου και 242 ηλεκτροκίνητα “τρόλλεϋ”, με μέσο όρο ηλικίας 18,8 έτη για τα λεωφορεία πετρελαίου, 16 έτη για τα λεωφορεία φυσικού αερίου και 18,8 έτη για τα ηλεκτροκίνητα “τρόλλεϋ”».

Εν τω μεταξύ, το 1954-1955 είχε αρχίσει η απόσυρση των παλαιών «τρόλλεϋ» και η αντικατάστασή τους με 84 καινούργια, ιταλικής κατασκευής πάλι. Παράλληλα, σχεδιάστηκαν στην Αθήνα 5 νέες γραμμές. Από το 1961 ως το 1968 δημιουργήθηκαν 7 νέες γραμμές, με δρομολόγηση 47 οχημάτων. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 ως τις αρχές της δεκαετίας του 2000, στους δρόμους της Αθήνας κυκλοφορούσαν ρωσικής κατασκευής «τρόλλεϋ». Παράγονταν στο εργοστάσιο Energoma Chexport. Από το 1972 ως το 1980 παραλήφθηκαν 126 «τρόλλεϋ», το 1983 άλλα 50, το 1984-1985 άλλα 80 και μεταξύ 1990-1992 άλλα 100. Άρχισαν να αποσύρονται σταδιακά από την κυκλοφορία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 ως το 2004. Τη χρονιά αυτήν ολοκληρώθηκε η παραλαβή 91 διαξονικών και 51 τριαξονικών αρθρωτών «τρόλλεϋ», που κυκλοφορούν μέχρι σήμερα στους αθηναϊκούς δρόμους. Τα οχήματα αυτά είναι υβριδικά, εφοδιασμένα με πετρελαιοκινητήρες EURO 1 ή 2 που κινούν ηλεκτρογεννήτρια, που τροφοδοτεί με ρεύμα  τους κινητήρες, όταν απαιτείται, με αποτέλεσμα τα «τρόλλεϋ» σήμερα να διαθέτουν αυτονομία στην κίνηση. Στα μέσα Αυγούστου  του 2020 κυκλοφορούσαν στην Αθήνα 220 «τρόλλεϋ» σε δίκτυο 260 χιλιομέτρων.

Το ζήτημα είναι αν όσα εξήγγειλε ο κύριος Κυρανάκης, έχουν μελετηθεί επαρκώς και αν τα ηλεκτροκίνητα λεωφορεία που θα αντικαταστήσουν τα «τρόλλεϋ», θα μπορέσουν να αναπληρώσουν το κενό που θα δημιουργηθεί. Σήμερα λειτουργούν 25 γραμμές «τρόλλεϋ», κάποιες από τις οποίες είναι κυκλικές.   

Εκκρεμεί, βεβαίως, πάντοτε η δημόσια συζήτηση για τι τύπου συγκοινωνιακά δίκτυα θέλουμε, για να μην επιμείνουμε στο πρόταγμα της απόδοσης της πόλης στους κατοίκους της, λόγου χάριν: στους πεζούς ή (και) στους ποδηλατούντες. Απουσιάζει μία συνολική στρατηγική για τις συγκοινωνίες, πρωτίστως τις δημόσιες.

Υπενθυμίζεται ότι τα «τρόλλεϋ» έχουν παρουσία στην Αθήνα από το 1953, οπότε ξηλώθηκαν οι γραμμές του τραμ… Η πρώτη γραμμή στην Αθήνα εξυπηρέτησε τη διαδρομή Πατήσια-Αμπελόκηποι. Οι γραμμές 1 (γραμμές τραμ 1 και 5), 2, 3, 6, 7, 9, 12 (γραμμές τραμ 11 και 12), 13, 14, 20 και 21 (γραμμή τραμ 4), σε διαχρονική πορεία, αποτελούν συνέχεια, με επεκτάσεις, των παλαιών τροχιοδρομικών γραμμών που λειτούργησαν ως το 1960. Για πολλές δεκαετίες, λοιπόν, τα «τρόλλεϋ» αποτέλεσαν το πιο φιλικό προς το περιβάλλον μέσο μαζικής μεταφοράς, ιδιαίτερα την περίοδο πριν από τη μαζική διείσδυση της ηλεκτροκίνησης στα οχήματα.  

Συνεχής παροχή ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς ανάγκη για φόρτιση, χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας ανά χιλιόμετρο, λόγω απουσίας της βαρύτερης μπαταρίας, υψηλή ενεργειακή απόδοση, λόγω σταθερής τάσης δικτύου, μικρότερη παραγωγή τοξικών αποβλήτων από μπαταρίες, κίνηση ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών: ιδού βασικά τεχνικά πλεονεκτήματα των «τρόλλεϋ». Προς επίρρωσιν αυτών των πλεονεκτημάτων, θυμίζουμε παραδείγματα ευρωπαϊκών πόλεων (Πράγα, Βουδαπέστη, Ζυρίχη, Γενεύη, Ρίγα) που εκσυγχρονίζουν και επεκτείνουν τα δίκτυα για τα «τρόλλεϋ».

Μετρήσεις στο δίκτυο της Αθήνας έχουν δείξει πως η κατανάλωση ενέργειας εμφανίζεται μόνο κατά τη  διέλευση ή επιτάχυνση οχημάτων «τρόλλεϋ», ενώ κατά τις νυχτερινές ώρες ή διακοπές κυκλοφορίας είναι μηδενική.

Το δίκτυο των «τρόλλεϋ» στηρίζεται σε εναέρια ηλεκτροφόρα καλώδια συνεχούς ρεύματος (DC 600-750V), συνολικού μήκους μεγαλύτερου των 250 χιλιομέτρων («κληματαριές» στη γλώσσα των εναεριτών που τα συντηρούν νυχθημερόν επί δεκαετίες), τα οποία ηλεκτροδοτούνται μέσω υπογείων καλωδίων από επιγείους υποσταθμούς μετατροπής ισχύος.  Οι υποσταθμοί μετατρέπουν την τάση από το δίκτυο της Δ.Ε.Η. (AC 20kV) σε συνεχές ρεύμα συμβατό με τη λειτουργία ηλεκτρικών οχημάτων.

Οι υποσταθμοί, ας σημειωθεί, είναι εγκατεστημένοι σε απόσταση περίπου 1.000-5.000 μέτρων ο ένας από τον άλλο σε όλο το δίκτυο, εξασφαλίζοντας επαρκή τροφοδοσία με μειωμένες απώλειες τάσης. Κάθε υποσταθμός είναι εξοπλισμένος με ηλεκτρικό ελεγχόμενο διακόπτη φορτίου (breaker) και αυτόματα ρελέ προστασίας, ώστε να απενεργοποιείται η γραμμή σε περιπτώσεις βραχυκυκλώματος ή υπερφόρτωσης.

Το δίκτυο του Η.Λ.Π.Α.Π. έχει υποδομή σε Αθήνα και Πειραιά, με πάνω από 42 Υ/Σ, ενεργούς υποσταθμούς, εξοπλισμένους με ημιαυτόματα συστήματα απομόνωσης.

Όσο για την αντιαισθητικότητα των δικτύων εναέριων καλωδίων, στην οποία ο κύριος Κυρανάκης αναφέρθηκε, θυμίζουμε τα παρκαρισμένα οχήματα πάνω σε πεζοδρόμια, τα κλιματιστικά που… ίπτανται από προσόψεις κτιρίων, τα υποστυλώματα των διαφημιστικών πινακίδων, τις άναρχες ταμπέλες και τα συρμάτινα κουβούκλια καλωδίων τηλεπικοινωνιών  σε μία πόλη, την Αθήνα,  όπου το «δικαίωμα» στην πόλη για τους κατοίκους της είναι, όπως πλειστάκις έχουμε επισημάνει, το μεγάλο ζητούμενο.

Όσο για την κινεζική Yutong, που έχει ήδη προμηθεύσει 250 ηλεκτροκίνητα λεωφορεία το 2024 (τα 110 στη Θεσσαλονίκη) και ακόμα 100 τον περασμένο χειμώνα μέσω leasing, ετοιμάζεται να αναλάβει την προμήθεια ακόμα 125 οχημάτων…

Θα επανέλθουμε…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Επίσημο: 24ωρη λειτουργία Μετρό, Τραμ και Λεωφορείων της Αττικής κάθε Σάββατο - Δείτε τα δρομολόγια

Μετρό: Δείτε πώς προχωρούν τα έργα της Γραμμής 4 - Πότε θα παραδοθεί στο κοινό (photos)

Μετρό Θεσσαλονίκης: Δείτε πώς προχωρούν τα έργα για την επέκταση της Καλαμαριάς (video)