Νέος ΚΟΚ, ίδια νοοτροπία: Χωρίς πρόληψη, τα τροχαία δεν πρόκειται να μειωθούν

Το προς ψήφιση νομοσχέδιο για τον νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) φέρνει στο προσκήνιο μια σειρά από αυστηρότερες κυρώσεις για σοβαρές παραβάσεις: υπερβολική ταχύτητα, παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ. Τα πρόστιμα αυξάνονται, οι ποινές γίνονται πιο βαριές, ενώ ετοιμάζεται εκτεταμένη χρήση καμερών σε δρόμους της Αττικής.

Όλα αυτά παρουσιάζονται από τους αρμόδιους φορείς ως μια «νέα αρχή» για την οδική ασφάλεια. Όμως επιτρέψτε μου να διατηρήσω τις αμφιβολίες μου:

• Το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι μόνο η παραβατικότητα. Είναι η κουλτούρα μας γύρω από την οδήγηση.

Οι αριθμοί δεν ευνοούν την αισιοδοξία

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο άρθρο του Car and Driver  αποτυπώνουν μια απογοητευτική εικόνα.

Η Ελλάδα, την τελευταία πενταετία (2019–2024), είχε μείωση μόλις 3% στους θανάτους από τροχαία, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 13%. Ακόμη πιο ανησυχητικό: το 2024 καταγράφηκε αύξηση 4% σε σχέση με το 2023.

Για κάποιους μπορεί όλα αυτό να είναι… ψυχρές στατιστικές λεπτομέρειες. Για τους υπόλοιπους (θα πρέπει να) είναι η απόδειξη ότι η σημερινή προσέγγιση δεν αποδίδει, εάν δεν καταστεί ολιστική.

Η τεχνολογία μπορεί να σώσει ζωές — αλλά μόνο όταν γίνεται εργαλείο πρόληψης, όχι απλώς όργανο τιμωρίας. Η οδική ασφάλεια δεν ξεκινά από τον ΚΟΚ, ξεκινά από την παιδεία και την κουλτούρα μας στους δρόμους.

Η αυστηροποίηση ποινών, από μόνη της, δεν αλλάζει συνήθειες και δεν προλαμβάνει.

Από τα πρόστιμα στην παιδεία: τι χρειάζεται να αλλάξει

Η ουσιαστική αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την εκπαίδευση και την εμφύσηση οδηγικής συνείδησης από μικρή ηλικία. Αυτή είναι η παγιωμένη θέση μας.

Η κυκλοφοριακή αγωγή πρέπει να ενσωματωθεί στα σχολικά προγράμματα, όχι επιδερμικά ή ως… happy hour στις τάξεις, αλλά με σοβαρότητα και ως μάθημα ζωής. Να κάποιες προτάσεις μας που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα:

• Διαδραστικά προγράμματα κυκλοφοριακής αγωγής σε Δημοτικά και Γυμνάσια.
• Προσομοιωτές οδήγησης για εφήβους, με σενάρια πραγματικών κινδύνων.
• Ομιλίες και επισκέψεις από ανθρώπους που έχουν βιώσει τροχαία – θύματα, διασώστες, γιατροί.
• Καμπάνιες ενημέρωσης στα social media και τα ΜΜΕ, στοχευμένες ανά ηλικιακή ομάδα, κυρίως στους νέους οδηγούς.

Η κυκλοφοριακή συμπεριφορά δεν μπορεί να διδαχθεί στην διαδικασία εκπαίδευσης για την απόκτηση διπλώματος. Είναι αργά…. Θα πρέπει να γίνει από τις μικρές ηλικίες και βιωματικά. Από όταν είσαι παιδί, όταν γίνεσαι πεζός, όταν πας με το ποδήλατο σχολείο.

Αν δεν επενδύσουμε εκεί, όσο και να αλλάζουμε εις το διηνεκές τον ΚΟΚ, απλά θα συνεχίζουμε να κυνηγάμε την ουρά μας.

Αξιοποίηση της τεχνολογίας για έλεγχο και πρόληψη

Θα συμφωνήσουμε πώς, είναι απαραίτητες οι κάμερες και γενικότερα, η ηλεκτρονική επιτήρηση. Εξάλλου, είναι μια ενδεδειγμένη λύση και στις πιο προηγμένες χώρες του κόσμου. Δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία, ούτε να τη δούμε μόνον ως μηχανισμό ελέγχου. Αλλά και ως εργαλείο πρόβλεψης και προστασίας. Μπορούμε να την αξιοποιήσουμε ακόμη περισσότερο ως εξής:

• Ανάλυση δεδομένων από τις κάμερες για εντοπισμό των επικίνδυνων σημείων του οδικού δικτύου, αλλά και των ωρών που συμβαίνουν τα ατυχήματα.
• Έξυπνοι σηματοδότες που προσαρμόζονται στην κυκλοφορία.
• LED πινακίδες με προειδοποιήσεις σε πραγματικό χρόνο.
• Τηλεματική σε στόλους ταξί, λεωφορείων, φορτηγών με στόχο την καταγραφή και διόρθωση επικίνδυνων συνηθειών των οδηγών.

Η τεχνολογία μπορεί να σώσει ζωές. Αρκεί να τη χρησιμοποιούμε προληπτικά, όχι μόνο τιμωρητικά.

Κλείνοντας, θεωρούμε πώς η οδική ασφάλεια είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από ένα νομοσχέδιο που αναθεωρεί τον ΚΟΚ. Είναι θέμα πολιτισμού, που χτίζεται με εκπαίδευση, ενημέρωση, στοχευμένες δράσεις και κοινωνική συμμετοχή.

Αν πραγματικά θέλουμε να πάψουμε να θρηνούμε ανθρώπους στην άσφαλτο, πρέπει να πρώτα να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεπτόμαστε και αλληλοεπιδρούμε στους δρόμους και μετά τον ΚΟΚ…